ਸੈਟੇਲਾਈਟ ਦੀ ਅੱਖ ਤੋਂ ਬਚੀ ਪਰਾਲੀ: ਪੰਜਾਬ ਤੇ ਹਰਿਆਣਾ 'ਚ 90% ਅੱਗ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਰਿਕਾਰਡ ਹੀ ਨਹੀਂ ਹੋਈਆਂ
ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ ਖੁਲਾਸਾ ਹੋਇਆ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਹਰਿਆਣਾ ਵਿੱਚ ਪਰਾਲੀ ਸਾੜਨ ਦੀਆਂ 90 ਫੀਸਦੀ ਤੋਂ ਵੱਧ ਘਟਨਾਵਾਂ ਸਰਕਾਰੀ ਰਿਕਾਰਡ ਵਿੱਚ ਦਰਜ ਹੀ ਨਹੀਂ ਹੋ ਰਹੀਆਂ। ਇਸ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕਾਰਨ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਕਿਸਾਨ ਹੁਣ ਪਰਾਲੀ ਨੂੰ ਦੁਪਹਿਰ 3 ਵਜੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅੱਗ ਲਗਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਨਿਗਰਾਨੀ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਸੈਟੇਲਾਈਟ ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਗੁਜ਼ਰ ਚੁੱਕੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਵਿੱਚ ਪਰਾਲੀ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਦਾ ਸਹੀ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਨਹੀਂ ਲਗਾਇਆ ਜਾ ਸਕਿਆ।
ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਹਰਿਆਣਾ ਵਿੱਚ ਪਰਾਲੀ ਸਾੜਨ ਦੇ ਮਾਮਲਿਆਂ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਇੱਕ ਹੈਰਾਨ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਰਿਪੋਰਟ ਸਾਹਮਣੇ ਆਈ ਹੈ। 'ਆਈਫੋਰੈਸਟ' (iFOREST) ਨਾਮਕ ਸੰਸਥਾ ਦੀ ਤਾਜ਼ਾ ਰਿਪੋਰਟ ਮੁਤਾਬਕ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਸੂਬਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪਰਾਲੀ ਸਾੜਨ ਦੀਆਂ 90 ਫੀਸਦੀ ਤੋਂ ਵੱਧ ਵੱਡੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਸਰਕਾਰੀ ਸਿਸਟਮ ਦੀ ਪਕੜ ਵਿੱਚ ਹੀ ਨਹੀਂ ਆ ਰਹੀਆਂ। ਇਸ ਦਾ ਕਾਰਨ ਕਿਸਾਨਾਂ ਵੱਲੋਂ ਪਰਾਲੀ ਸਾੜਨ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਬਦਲਾਅ ਹੈ।
ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਪਹਿਲਾਂ ਕਿਸਾਨ ਦੁਪਹਿਰ ਵੇਲੇ ਪਰਾਲੀ ਸਾੜਦੇ ਸਨ, ਪਰ ਹੁਣ ਉਹ ਦੁਪਹਿਰ 3 ਵਜੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅੱਗ ਲਗਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਅਸਲ ਵਿੱਚ, ਸਰਕਾਰ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਸੈਟੇਲਾਈਟਾਂ ਰਾਹੀਂ ਖੇਤਾਂ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਉਹ ਭਾਰਤ ਦੇ ਉੱਪਰੋਂ ਸਵੇਰੇ 10:30 ਵਜੇ ਤੋਂ ਦੁਪਹਿਰ 1:30 ਵਜੇ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਲੰਘਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਲਗਾਈ ਗਈ ਅੱਗ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸੈਟੇਲਾਈਟਾਂ ਦੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਵਿੱਚ ਕੈਦ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਅਸਲ ਅੰਕੜੇ ਸਾਹਮਣੇ ਨਹੀਂ ਆ ਰਹੇ ਅਤੇ ਇਹ ਲੱਗ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਪਰਾਲੀ ਸਾੜਨ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਗਏ ਹਨ।
ਅੰਕੜਿਆਂ ਮੁਤਾਬਕ, ਸਾਲ 2024 ਅਤੇ 2025 ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ 90 ਫੀਸਦੀ ਅੱਗ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦੁਪਹਿਰ 3 ਵਜੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੋਈਆਂ ਹਨ। ਜਦੋਂ ਕਿ 2021 ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ 3 ਫੀਸਦੀ ਅੱਗ ਇਸ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਲਗਾਈ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਰਿਆਣਾ ਵਿੱਚ ਵੀ 2019 ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੇ ਸ਼ਾਮ ਵੇਲੇ ਪਰਾਲੀ ਸਾੜਨੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਹੈ।
ਇਸ 'ਸਮੇਂ ਦੀ ਹੇਰਾਫੇਰੀ' ਕਾਰਨ ਦਿੱਲੀ ਅਤੇ ਆਸ-ਪਾਸ ਦੇ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਹਵਾ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਦਾ ਸਹੀ ਕਾਰਨ ਪਤਾ ਲਗਾਉਣਾ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਸੈਟੇਲਾਈਟ ਦੁਆਰਾ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਵੇਖੇ ਗਏ ਸੜੇ ਹੋਏ ਰਕਬੇ (burnt area) ਤੋਂ ਪਤਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜ਼ਮੀਨੀ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਪਰਾਲੀ ਸਾੜਨ ਵਿੱਚ 25 ਤੋਂ 35 ਫੀਸਦੀ ਦੀ ਕਮੀ ਜ਼ਰੂਰ ਆਈ ਹੈ, ਪਰ ਸਰਕਾਰੀ ਅੰਕੜਿਆਂ ਵਿੱਚ ਦਿਖਾਈ ਗਈ ਕਮੀ ਅਸਲ ਸਥਿਤੀ ਤੋਂ ਕਿਤੇ ਵੱਖਰੀ ਹੈ। ਮਾਹਿਰਾਂ ਨੇ ਸੁਝਾਅ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਕਿ ਸਹੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਲਈ ਸਿਰਫ ਅੱਗ ਦੀਆਂ ਲਪਟਾਂ ਗਿਣਨ ਦੀ ਬਜਾਏ, ਸੜ ਚੁੱਕੇ ਖੇਤਾਂ ਦੇ ਖੇਤਰਫਲ ਨੂੰ ਮਾਪਿਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਜੋ ਸਮੱਸਿਆ ਦਾ ਸਹੀ ਹੱਲ ਕੱਢਿਆ ਜਾ ਸਕੇ।
A shocking report has surfaced regarding stubble burning incidents in Punjab and Haryana. According to the latest report by an organization named 'iFOREST', more than 90 percent of large fire incidents in these states are not being caught by the government system. The reason for this is the change in the timing of stubble burning by the farmers.
The report states that earlier farmers used to burn stubble in the afternoon, but now they are setting fires after 3 PM. In reality, the satellites used by the government to monitor fields pass over India between 10:30 AM and 1:30 PM. Fires set after this time are not captured in the images of these satellites. Thus, the actual figures are not coming to light, making it appear as if stubble burning cases have reduced significantly.
According to data, in the years 2024 and 2025, 90 percent of fire incidents in Punjab occurred after 3 PM. Whereas in 2021, only 3 percent of fires were set after this time. Similarly, in Haryana too, most farmers have started burning stubble in the evening since 2019.
Due to this 'timing manipulation', it has become difficult to determine the exact cause of air pollution in Delhi and surrounding areas. However, the 'burnt area' observed later by satellites shows that there has indeed been a 25 to 35 percent reduction in stubble burning on the ground, but the reduction shown in government figures is quite different from the actual situation. Experts have suggested that for accurate monitoring, instead of just counting flames, the area of burnt fields should be measured so that a proper solution to the problem can be found
What's Your Reaction?
