ਤਰਸੇਮ ਜੱਸੜ ਦੀ ਫ਼ਿਲਮ ‘ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਜਹਾਜ਼’ ਅਤੇ ਸ਼ਹੀਦ ਮੇਵਾ ਸਿੰਘ ਲੋਪੋਕੇ ਦੀ ਕਹਾਣੀ
'ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਜਹਾਜ਼' ਫਿਲਮ ਵਿੱਚ ਤਰਸੇਮ ਜੱਸੜ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਅਤੇ ਮੇਵਾ ਸਿੰਘ ਲੋਪੋਕੇ ਦੀ ਅਣਕਹੀ ਕਹਾਣੀ, ਜੋ ਕੈਨੇਡਾ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕਰਦੀ ਹੈ।
ਪੰਜਾਬੀ ਗਾਇਕ ਅਤੇ ਅਦਾਕਾਰ ਤਰਸੇਮ ਜੱਸੜ ਦੀ ਨਵੀਂ ਆ ਰਹੀ ਫ਼ਿਲਮ 'ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਜਹਾਜ਼' ਨੇ ਰਿਲੀਜ਼ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਵਿੱਚ ਉਤਸੁਕਤਾ ਪੈਦਾ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਹੈ।
ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਘੁੱਗੀ ਦੇ ਕਿਰਦਾਰ ਨੂੰ ਬਾਬਾ ਗੁਰਦਿੱਤ ਸਿੰਘ, ਜੋ ਕਾਮਾਗਾਟਾ ਮਾਰੂ ਜਹਾਜ਼ ਦੇ ਨੇਤਾ ਸਨ, ਨਾਲ ਜੋੜਕੇ ਦੇਖਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਪਰ ਜਿਵੇਂ ਜਿਵੇਂ ਫਿਲਮ ਦੇ ਪੋਸਟਰ ਅਤੇ ਟ੍ਰੇਲਰ ਸਾਹਮਣੇ ਆ ਰਹੇ ਹਨ, ਤਰਸੇਮ ਜੱਸੜ ਦੀ ਦਿੱਖ ਅਤੇ ਕਿਰਦਾਰ ਨੇ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਜਾਣਨ ਦੀ ਲਾਲਸਾ ਪੈਦਾ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਕਿ ਉਹ ਕੌਣ ਹਨ। ਉਹ ਕਿਰਦਾਰ ਹੈ — ਸ਼ਹੀਦ ਮੇਵਾ ਸਿੰਘ ਲੋਪੋਕੇ।
ਮੇਵਾ ਸਿੰਘ ਲੋਪੋਕੇ ਕੌਣ ਸਨ?
ਮੇਵਾ ਸਿੰਘ, ਇੱਕ ਨਿਡਰ ਤੇ ਸੰਘਰਸ਼ੀਲ ਸਿੱਖ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕੈਨੇਡਾ ਦੀ ਧਰਤੀ 'ਤੇ ਨਿਆਂ ਦੀ ਖਾਤਰ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਕੁਰਬਾਨ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ 11 ਜਨਵਰੀ 1915 ਨੂੰ New Westminster ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਫਾਂਸੀ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਸਜ਼ਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ। ਉਹ ਕੈਨੇਡਾ ਵਿੱਚ ਫਾਂਸੀ ਚੜ੍ਹਨ ਵਾਲੇ ਪਹਿਲੇ ਸਿੱਖ ਬਣੇ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜਨਮ 1880 ਵਿੱਚ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੇ ਪਿੰਡ ਲੋਪੋਕੇ (ਜਿਲ੍ਹਾ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ) ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ। ਉਹ 1906 ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਦੀ ਭਾਲ ਵਿੱਚ ਕੈਨੇਡਾ ਪਹੁੰਚੇ, ਜਿਸ ਸਮੇਂ ਤਕਰੀਬਨ 5000 ਪੰਜਾਬੀ ਕੈਨੇਡਾ ਵਿੱਚ ਵਸ ਰਹੇ ਸਨ।
ਮੇਵਾ ਸਿੰਘ ਦੀ ਕੈਨੇਡਾ ਯਾਤਰਾ ਅਤੇ ਸੇਵਾ
ਕੈਨੇਡਾ ਆ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਨਿਊ ਵੈਸਟਮਿਨਸਟਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਿੱਲ ਵਿੱਚ ਨੌਕਰੀ ਕੀਤੀ। ਕੰਮ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹ ਵੈਂਕੂਵਰ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਵਿੱਚ ਗ੍ਰੰਥੀ ਵਜੋਂ ਸੇਵਾ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਇੱਥੇ ਉਹ ਗ਼ਦਰ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨਾਲ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਹੋਏ ਅਤੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਹਕੂਮਤ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਸੁਰ ਮਿਲਾਉਣ ਲੱਗ ਪਏ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕੈਨੇਡਾ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਾਂ ਤੇ ਹੋ ਰਹੇ ਵਿਤਕਰੇ, ਨਸਲੀ ਭੇਦਭਾਵ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰੀ ਦਬਾਅ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਅੱਖੀਂ ਦੇਖਿਆ। ਪਰ ਫਿਰ ਵੀ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਹਿੰਮਤ ਨਾ ਹਾਰੀ ਅਤੇ ਨਿਆਂ ਲਈ ਅਵਾਜ਼ ਬੁਲੰਦ ਕਰਨੀ ਜਾਰੀ ਰੱਖੀ।
ਕਾਮਾਗਾਟਾ ਮਾਰੂ ਕਾਂਡ ਅਤੇ ਰੋਸ ਦੀ ਲਹਿਰ
23 ਮਈ 1914 ਨੂੰ ਬਾਬਾ ਗੁਰਦਿੱਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਜਹਾਜ਼ (ਜਿਸਨੂੰ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿੱਚ Komagata Maru ਆਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ) 376 ਭਾਰਤੀ ਯਾਤਰੀਆਂ ਸਮੇਤ ਵੈਂਕੂਵਰ ਦੇ ਕੰਢੇ ਤੇ ਆ ਰੁਕੇ। ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉਤਰਣ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਨਾ ਦਿੱਤੀ, ਜੋ ਸਿੱਧਾ ਨਸਲੀ ਭੇਦਭਾਵ ਸਾਬਤ ਕਰਦਾ ਸੀ।
ਇਸ ਘਟਨਾ ਨੇ ਗ਼ਦਰ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਸਮਰਥਕਾਂ ਵਿੱਚ ਗੁੱਸੇ ਅਤੇ ਰੋਸ ਦੀ ਲਹਿਰ ਪੈਦਾ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਮੇਵਾ ਸਿੰਘ ਵੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇਕ ਸਨ।
Hopkinson ਦੀ ਹੱਤਿਆ
W.C. Hopkinson, ਇੱਕ ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਇਮੀਗ੍ਰੇਸ਼ਨ ਇੰਸਪੈਕਟਰ, ਜਿਸਨੇ ਭਾਰਤੀ ਸਮਾਜ ਦੇ ਵਿੱਚ ਵਿਭਾਜਨ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਅਤੇ ਗ਼ਦਰ ਲੀਡਰਾਂ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਕਾਰਵਾਈ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਅਹੰ ਰੋਲ ਅਦਾ ਕੀਤਾ। Hopkinson ਨੇ ਕਈ ਭਾਰਤੀਆਂ ਨੂੰ ਭੜਕਾ ਕੇ ਇੱਕ-ਦੂਜੇ ਖਿਲਾਫ਼ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।
21 ਅਕਤੂਬਰ 1914 ਨੂੰ, Hopkinson ਨੂੰ ਵੈਰੀ ਕੌਰਟ ਬਿਲਡਿੰਗ ਵਿੱਚ ਮੇਵਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਗੋਲੀ ਮਾਰ ਕੇ ਹੱਤਿਆ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਉਸਦੇ ਤੁਰੰਤ ਬਾਅਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਖੁਦ ਸਪੁਰਦਗੀ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਬਿਆਨ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਹ "ਇਨਸਾਫ਼ ਲਈ ਇਹ ਕਦਮ ਚੁੱਕਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਹੋਏ।"
ਅਦਾਲਤ ਵਿੱਚ ਬਿਆਨ ਅਤੇ ਫੈਸਲਾ
ਮੇਵਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਆਪਣੇ ਬਿਆਨ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ:
“ਮੈਂ ਇੱਕ ਸ਼ਾਂਤ ਸਿੱਖ ਹਾਂ, ਪਰ ਮੈਂ Hopkinson ਵੱਲੋਂ ਸਾਡੇ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਹੋ ਰਹੇ ਅਨਿਆਂ ਨੂੰ ਵੇਖ ਕੇ ਮੌਨ ਨਹੀਂ ਰਹਿ ਸਕਿਆ। Hopkinson ਨੇ ਗਦਰ ਲੀਡਰਾਂ ਨੂੰ ਮਾਰਨ ਦੀ ਸਾਜ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਸਾਡੇ ਭਾਈਚਾਰੇ ਵਿੱਚ ਫੁੱਟ ਪਾਈ ਹੈ।”
30 ਅਕਤੂਬਰ 1914 ਨੂੰ, ਅਦਾਲਤ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਫਾਂਸੀ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਸੁਣਾਈ। ਅੱਜ ਮੇਵਾ ਸਿੰਘ ਲੋਪੋਕੇ ਨੂੰ ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸ਼ਹੀਦ ਅਤੇ ਨਿਆਂ ਦੇ ਸੂਰਮੇ ਵਜੋਂ ਯਾਦ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕਈ ਸੰਗਠਨਾਂ ਵੱਲੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ ਨੂੰ ਮਨਾਉਣ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਨਮਾਨ ਵਿੱਚ ਸਮਾਰਕ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ।
BC Human Rights Coalition, South Asian Canadian Heritage, ਅਤੇ ਹੋਰ ਸੰਗਠਨ ਮੇਵਾ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਕੈਨੇਡਾ ਦੇ ਸਤੰਤਰਤਾ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਇਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹਸਤੀ ਵਜੋਂ ਮੰਨਦੇ ਹਨ।
ਨਵੀਂ ਫਿਲਮ 'ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਜਹਾਜ਼' ਦਾ ਮਹੱਤਵ
ਤਰਸੇਮ ਜੱਸੜ ਵੱਲੋਂ ਮੇਵਾ ਸਿੰਘ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਣ ਨਾਲ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਇੱਕ ਅਣਜਾਣ ਅਧਿਆਇ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵ ਭਰ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਅਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਤੱਕ ਲਿਜਾਣ ਦਾ ਰਸਤਾ ਖੁੱਲ੍ਹ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਫਿਲਮ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਕਹਾਣੀ ਨਹੀਂ, ਇਤਿਹਾਸਕ ਸੱਚਾਈ ਅਤੇ ਸ਼ਹਾਦਤ ਦੀ ਯਾਦ ਹੈ।
ਇਹ ਫਿਲਮ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਮਨੋਰੰਜਨਕ ਝਲਕ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਇਤਿਹਾਸ ਨਾਲ ਜੋੜਨ ਅਤੇ ਜਾਗਰੂਕ ਕਰਨ ਦਾ ਜ਼ਰੀਆ ਬਣ ਸਕਦੀ ਹੈ।
What's Your Reaction?
